عفونت ادراری (UTI) مشکلات شایعی هستند که می‌توانند در تمامی سنین برای افراد رخ دهند. این عفونت ها اگرچه ممکن است آزاردهنده و گاهی حتی دردناک باشند، اما درک علل، علائم، عوامل خطر، راهبردهای پیشگیری و گزینه‌های درمانی برای عفونت‌های دستگاه ادراری امری حیاتی برای حفظ سلامت دستگاه ادراری به شمار می‌رود.
آنچه در این مقاله می خوانید
در این راهنمای جامع، به جزئیات ، عفونت‌های دستگاه ادراری مورد بررسی قرار گرفته تا دانش لازم را برای درک و مدیریت این عفونت‌ها در اختیار شما قراردهد.
عفونت ادراری
عفونت دستگاه ادراری زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها ( به طور معمول باکتری اشرشیا کلی (E. coli) )، از مجرای ادراری وارد شده و تکثیر می گردند که در نتیجه منجر به عفونت می شود. دستگاه ادراری شامل کلیه‌ها، میز نای ها ( حالب ) ، مثانه و میزراه ( یوریترا ) بوده که بیشتر عفونت‌های ادراری ، ناشی از عفونت در دستگاه ادراری پایینی، به ویژه مثانه و میز راه ( یوریترا ) می باشد. اگر چه هم آقایان هم خانم ها می توانند دچارعفونت دستگاه ادراری شوند،اما خانم ها به دلیل شکل دستگاه تناسلی – ادراری ، بیشتر در معرض تجربه این عفونت‌ها قرار می‌گیرند.
علائم عفونت دستگاه ادراری
علائم عفونت‌های دستگاه ادراری ممکن است متفاوت باشند، اما علائم مشترکی که باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از: ادرار مکرر و شدید، سوزش در هنگام ادرار، ادرار کردن مکرر با حجم کم، ادرار کدر و یا بی رنگ، بوی قوی در ادرار، در برخی موارد تب ، درد ناحیه لگن در خانم ها ، به ویژه در مرکز لگن و دور استخوان عانه. باید توجه داشت که در بزرگسالان ممکن است عفونت‌های دستگاه ادراری به سادگی نادیده گرفته شوند یا با سایر بیماریها اشتباه شوند، بنابراین آگاهی در این مورد ضروری است.
عوامل عفونت‌های دستگاه ادراری
عفونت‌های دستگاه ادراری معمولاً در حالی رخ می‌دهند که باکتری‌ها به ویژه اشریشیاکلی، از دستگاه گوارش وارد میز راه می‌شوند و با تکثیر و بالا رفتن از آن راه خود را به مثانه پیدا می‌کنند. در خانم ها نزدیکی میز راه به واژن و مقعد احتمال انتقال باکتری‌ها را افزایش می‌دهد. فعالیت و رابطه ی جنسی نیز میتواند به عفونت‌های دستگاه ادراری کمک کند، اما این تنها عامل عفونت نیست. عوامل دیگری مانند ناهنجاری‌های دستگاه ادراری، کاتترگذاری ( سوند )، استفاده اخیر از آنتی‌بیوتیک ( خصوصا آنتی بیوتیک های قوی ) ، بهداشت نامناسب و بیماری‌های زمینه ای که سیستم ایمنی را تحت تأثیر قرار داده و باعث تضعیف آن می شوند همه و همه می‌توانند احتمال ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهند.
ریسک فاکتور ها برای عفونت‌های ادراری
عوامل متعددی می توانند باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت دستگاه ادراری شوند. برخی ازین عوامل عبارتند از: سابقه عفونت‌های قبلی دستگاه ادراری، دیابت شیرین (DM)، بارداری، فعالیت جنسی مکرر، استفاده از اسپرمی‌سایدها یا دیافراگم به عنوان روش پیشگیری از بارداری، ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه ادراری، استفاده از سوند، استفاده اخیر از آنتی‌بیوتیک، عدم رعایت بهداشت ، کمبود استروژن (متداول در دوران یائسگی) و مصرف ناکافی مایعات که همگی می توانند باعث افزایش احتمال بروز عفونت های ادراری شوند. شناخت این عوامل به شما کمک می کند تا با رعایت و دوری از آنها از ابتلا به عفونت دستگاه ادراری جلوگیری کنید.
- توجه نمایید که هرگونه عفونت ادراری در آقایان ، نوزادان و خانم های باردار را باید جدی تلقی نمود و بهتر است هرچه سریعتر فرد به پزشک مراجعه نماید.
- عدم پیگیری و درمان عفونت ادراری می تواند مشکلات جدی ای بدنبال داشته باشد ، عفونت ادراری درمان نشده می تواند باعث درد شدید ( خصوصا در قسمت پایین پشت و پهلو ها ) ، تب و لرز در بیمار شده و حتی عفونت می تواند از مثانه به سمت کلیه حرکت کرده و باعث پیلونفریت یا عفونت کلیوی در نتیجه آسیب به ساختار های کلیه شود.
- عفونت در صورت گسترش و عدم دریافت درمان مناسب می تواند به خون راه پیدا کرده و باعث سپتیسمی گردد که به این شکل عفونت در بدن پخش شده و در صورت عدم دریافت درمان سریع و تخصصی می تواند مرگبار باشد.
- توجه نمایید دریافت درمان مناسب در مراحل اولیه عفونت کلید جلوگیری از وخیم شدن شرایط و محافظت از سلامتی شما در این بیماری است.
راهبردهای پیشگیری
پیشگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری با اعمال برخی تغییرات در عادات زندگی و رعایت بهداشت ادراری مناسب امکان‌پذیر است. در ادامه برخی اقدامات پیشگیرانه موثر را معرفی می‌کنیم:
- مایعات کافی مصرف کنید: مصرف مقدار زیاد مایعات، به ویژه آب، به رقیق شدن ادرار و شستشوی باکتری‌ها از دستگاه ادراری کمک می‌کند. هدف باید مصرف حداقل هشت لیوان آب در روز باشد.
- بهداشت مناسب را رعایت کنید: پس از استفاده از توالت، همیشه از جلو به عقب خود را شسته تا باکتری‌ها ازمقعد به سمت میز راه منتقل نشوند. این عادت ساده به ویژه برای خانم ها بسیار مهم است.
- خالی کردن مثانه پس از فعالیت جنسی: ادرار کردن بلافاصله پس از رابطه جنسی کمک می‌کند تا هر گونه باکتری که ممکن است در طول تماس جنسی وارد میزراه شده باشد، از بین رفته و با ادرار خارج شود.
- اجتناب از مصرف محصولات نا مناسب: اسپری های بهداشتی زنانه، دوش، و پودرها می‌توانند تعادل طبیعی باکتری‌ها در دستگاه ادراری را مختل نموده و خطر عفونت‌های دستگاه ادراری را افزایش دهند. به جای آنها، از محصولات استاندارد مناسب و ترجیحا بدون عطر استفاده کنید.
- مصرف آب کرنبری ( زغال اخته ): اگرچه شواهد علمی در مورد اثربخشی آب‌نبات کرنبری در جلوگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری قاطع نیست، برخی مطالعات و تجارب عملی پزشکی نشان داده که آب و یا عصاره ی زغال اخته می تواند احتمال عفونت ادراری خصوصا در موارد عفونت‌های تکرار شونده را کاهش دهد. برای استفاده ی آسان و موثر تر عصاره ی زغال اخته به صورت مکمل گیاهی نیز در دسترس بوده و قابل مصرف می باشد.
- لازم به ذکر است که آب یا عصاره کرنبری را خالص و بدون افزودن شکر یا طعم‌دهنده مصرف نمایید.
تشخیص و درمان
اگر بر اساس علائم ذکر شده مشکوک به عفونت دستگاه ادراری هستید، مهم است تا برای تشخیص صحیح و شروع درمان به پزشک مراجعه نمایید . شما برای تشخیص دقیق تر می توانید به پزشک متخصص ارولوژی ، پزشک زنان و یا حتی پزشک عمومی مراجعه نماید. پزشکان با معاینه دقیقتر و تحلیل سوابق پزشکی به همراه آزمایش ادراری حضور باکتری یا خون درادرار را بررسی نموده و در صورت نیاز دستور به کشت ادرار و آنتی بیوگرام را صادر می کنند. درمان عفونت دستگاه ادراری معمولاً با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بوده تا عفونت از سیستم ادراری حذف گردد. نوع آنتی‌بیوتیک تجویز شده ممکن است بنا بر شدت عفونت، سوابق پزشکی فرد و بیماری های زمینه ای متغیر باشد.
برای عفونت‌های ساده دستگاه ادراری، معمولاً آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند تریمتوپریم-سولفامتوکسازول (TMP-SMZ)، نیتروفورانتوئین یا فلوروکینولون‌ها ( مانند سیپروفلوکساسین و لووفلوکساسین ) به دستور پزشک به مدت سه تا پنج روز تجویز می‌شوند. زنان باردار یا افرادی که عفونت دستگاه ادراری شدیدتری دارند، ممکن است نیاز به مدت درمان بیشتر یا آنتی‌بیوتیک‌های جایگزین داشته باشند. علاوه بر آنتی‌بیوتیک‌ها، استفاده از بی حس کنندگان دستگاه ادراری مانند فنازوپیریدین میتواند به کاهش درد و ناراحتی در هنگام ادرار کمک کند.
توجه کنید قرص فنازوپیریدین یک بی حس کننده مجرای ادراری بوده و به هیچ وجه جایگزین آنتی بیوتیک نمی باشد. پس از مصرف نابجای آن به عنوان دارو جهت درمان عفونت ادراری پرهیز نمایید.
حرف آخر
عفونت‌های دستگاه ادراری می‌توانند آزار دهنده باشند، اما با دانستن علل، علائم، عوامل خطر، راهبردهای پیشگیری و گزینه‌های درمانی، افراد می‌توانند گام‌هایی مؤثر در کاهش خطر و مدیریت این عفونت‌ها بردارند. به یاد داشته باشید که همواره به میزان کافی مایعات مصرف کنید، به بهداشت ادراری خوب توجه کنید و در صورت شک به عفونت دستگاه ادراری، به پزشک مراجعه نمایید در صورت نیاز می توانید پرسش های خود را با ما در Daroo247 مطرح نمایید . با مراقبت و رعایت اصول بهداشتی می توانید از عفونت ادراری جلوگیری کرده و زندگی شادتر و سالمتری داشته باشید.