ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV شایع ترین ویروسی است که از طریق روابط جنسی منتقل می شود. سالیانه 14 میلیون نفر در سراسر جهان به این ویروس مبتلا می شوند.
آنچه در این مقاله می خوانید
در سال 2018، حدود 43 میلیون بیمار مبتلا به عفونت HPVدر دنیا وجود داشته که بسیاری از آن ها در اواخر نوجوانی و اوایل 20 سالگی خود بوده اند. این ویروس تایپ های بسیار مختلفی دارد و تاکنون بیش از 200 تایپ از آن شناسایی شده است. برخی از تایپ های آن می توانند باعث بروز مشکلاتی مثل زگیل تناسلی و سرطان شوند. اما برای این بیماری واکسن هایی به بازار معرفی شده که می توانند از انتقال و بروز این مشکلات جلوگیری کنند.
HPV ویروسی متفاوت از HIV و HSV (هرپس یا عامل تبخال) بوده ، همچنین لازم به ذکر است که خانواده ی ویروس های HPV عامل تمامی زگیل ها بوده اما گونه های بخصوصی ازین ویروس عامل زگیل تناسلی می باشند با این وجود به غلط مصطلح HPV معادل زگیل تناسلی استفاده می شود.
زگیل های تناسلی به طور معمول ظاهری بزرگ و گل کلم شکل و یا بر آمدگی ها سفت کوچک ( پاپول ) دارند . زگیل بر روی غشا های موکوزی ، مانند دهان و واژن به علت جذب آب ، ظاهری سفید و نرم به خود می گیرد.
راه های انتقال HPV
HPV از تماس پوست به پوست یا پوست به مخاط منتقل می شود و اصلی ترین راه انتقال آن رابطه جنسی (واژینال، مقعدی یا دهانی) است اما مطالعاتی وجود دارد که این ویروس می تواند از راه های دیگر جز رابطه جنسی، همانند تجهیزات آلوده در اتاق معاینه واژینال زنان و کولپوسکوپی و ازمادر به جنین هنگام زایمان نیز منتقل شود البته بر اساس مطالعات اخیر راه های انتقال تنها محدود به موارد مذکور نبوده و عوامل ناشناخته ی بسیاری در انتقال و بروز این عفونت وجود دارد. این ویروس می تواند به لایه ی پایه سلول ها نفوذ کرده و تا ماه ها یا سال ها نهفته یا غیرفعال بماند؛ یک فرد مبتلا به HPV می تواند عفونت را به فردی منتقل کند حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشد.
بیماری های مرتبط با عفونت HPV ( اچ پی وی )
HPV در 90% موارد خود به خود در عرض دو سال بدون بروز مشکلی در سلامت فرد از بین می رود. اما زمانی که HPV از بین نرود، می تواند باعث مشکلاتی مانند زگیل تناسلی و سرطان شود.گونه های بخصوصی از ویروس HPV عامل زگیل تناسلی می باشند .
ویروس HPV سلول کراتینوسایت لایه سطحی پوست ( اپیدرم ) را آلوده نموده و باعث تحریک تقسیم بدون کنترل این سلول ها می گردد که شکل گیری زگیل نتیجه ی این فرآیند می باشد.
- زگیل های رایج : این زگیل ها به شکل بر آمدگی های گرد کوچک با لمسی زمخت بر روی پوست الالخصوص برو روی دست ، انگشتان و پا ظاهر شده و عامل این نوع زگیل گونه ی 2 و 4 ( معمول ترین ) و گونه های 1 ، 3 ، 27 ، 29 و 57 می باشند . گونه های 1،2،3،4،7،10،28،27،29 از دیگر گونه های رایج انواع زگیل های پوستی با ظاهر متفاوت هستند که به طور معمول از تماس پوستی مستقیم و یا حتی از طریق پوسته های تازه ریخته شده ( الالخصوص در مکان های گرم و مرطوب ) و تماس با پوست سالم منتقل می شوند.
- زگیل تناسلی : زگیل تناسلی معمولاً به صورت یک یا گروهی از برجستگی های کوچک در ناحیه تناسلی ظاهر شده ، این ضایعات می توانند کوچک یا بزرگ، برجسته یا مسطح ، گوشتی و شکل گل کلم باشند. زگیل ها می توانند بر روی آلت تناسلی مردانه، اسکروتوم (کیسه بیضه)، مقعد و یا در داخل واژن و در اطراف دهانه رحم تشکیل شوند. گونه های 6 و 11 HPV عامل 90 درصد کیس های زگیل تناسلی هستند که البته احتمال بروز سرطان به واسطه ی آنها پایین است.
سرطان های مرتبط با عفونت HPV ( اچ پی وی )
شایع ترین تایپ های HPV در جهان که احتمال بروز سرطان به واسطه ی آنها وجود دارد عبارتند از: 16،18،31،33،35،39،45،51،52،56،58،59،66 و 68 که تایپ 16، 18، 31 ، 58 رایج ترین آنها می باشند. سرطان دهانه رحم چهارمین عامل سرطان زنان در سراسر جهان است.HPV تایپ 16 مسئول 50% موارد سرطان دهانه رحم است و همراه با تایپ 18، 70% موارد را تشکیل می دهد.
HPV می تواند باعث بروز سرطان دهانه رحم، واژن، مهبل، مقعد و آلت تناسلی مردانه شود. همچنین می تواند منجر به بروز سرطانی در پشت گلو (سرطان اوروفارنکس) نیز شود تیپ 16 این ویروس ارتباط محکمی با سرطان مقعد و گلو دارد.
اغلب سال ها و حتی دهه ها طول می‌کشد تا سرطان پس از ابتلای فرد بهHPV ایجاد بشود. افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف (مثل افراد مبتلا به HIV) ممکن است احتمال بیشتری برای ابتلا به مشکلات سلامتی ناشی از HPV داشته باشند.
ریسک فاکتورهای ابتلا به عفونت HPV ( اچ پی وی )
- داشتن شریک های جنسی متعدد
- شروع فعالیت جنسی در نوجوانی
- تضعیف سیستم ایمنی : عفونت HPV یک عامل بسیار مهم برای سرطان دهانه رحم است تضعیف سیستم ایمنی به واسطه ی بیماری و یا داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند کورتون ها می تواند باعث تشدید عفونت و وخامت بیماری گردد، لازم به ذکر است که سیگار کشیدن یک موثر دیگر در این بیماری بوده که به صورت مشترک (سرکوب کننده سیستم ایمنی موضعی و سیستمیک بوده) همچنین HPV دهانی ناشی از تایپ 16 شیوع بیشتری در مصرف کنندگان دخانیات دارد.
- بیماری های مقاربتی در صورت عدم درمان یا تأخیر در درمان
مجددا لازم به ذکر است که این عوامل تنها برخی از ریسک فاکتور های شناخته شده است و نحوه ی انتقال و تمامی ریسک فاکتور های این بیماری به طور کامل شناخته شده نیست.
روش های پیشگیری از ویروس HPV ( زگیل تناسلی)
- تزریق واکسن در گروه های سنی توصیه شده
- غربالگری سرطان دهانه رحم (غربالگری روتین برای زنان 21 تا 65 ساله انجام می شود.)
- استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی ( البته HPV می تواند مناطقی را که کاندوم پوشش نمی دهد، آلوده کند؛ بنابراین کاندوم ممکن است به طور کامل از ابتلا به HPVجلوگیری نکند.)
واکسن HPV
انواع واکسن های زگیل تناسلی ( اچ پی وی ) حال حاضر دنیا
- واکسن دوظرفیتی (Cervarix: سِرواریکس) : برای پیشگیری از تایپ 16و18 طراحی شده .این واکسن قدرت پیشگیری از 70% از سرطان های دهانه رحم را داراست اما بر علیه زگیل تناسلی بسیار شایع ناشی از تایپ 6 و 11 مقاومتی ایجاد نمی کند.
- واکسن چهار ظرفیتی (Gardasil: گارداسیل): برعلیه تایپ های 6، 11، 16 و 18 HPV طراحی شده و می تواند تا 90% ازابتلا به زگیل تناسلی ناشی از تایپ 6 و 11 و تا 70% از ابتلا به سرطان دهانه رحم پیشگیری کند.
- واکسن نه ظرفیتی (Gardasil 9): بر علیه تایپ های 6، 11، 16، 18، 31، 33، 45، 52 و 58 ساخته شده است؛ این واکسن می تواند از بیش از 90% موارد سرطان دهانه رحم و 80% سرطان های سر و گردن ناشی از ویروس HPV، سرطان مقعد و واژن و نیز آلت تناسلی مردانه پیشگیری کند، همچنین توانایی پیشگیری از بروز زگیل تناسلی ناشی از تایپ 6 و 11 را داراست.
رده سنی دریافت واکسن HPV ( زگیل تناسلی )
- واکسیناسیون روتین HPV در 11 تا 12 سالگی توصیه می شود ولی از 9 سالگی می توان واکسن را تزریق کرد.
- برای نوجوانان و بزرگسالان 13 تا 26 ساله که قبلاً واکسینه نشده‌اند یا سری واکسن‌ها را کامل نکرده‌اند، واکسیناسیون جبرانی توصیه می‌شود.
- برای بزرگسالان 27 سال و بالاتر، واکسیناسیون جبرانی به طور معمول توصیه نمی شود و تصمیم برای واکسیناسیون افراد در این گروه سنی باید به صورت فردی و توسط پزشک گرفته شود. با این حال، برای بعضی از افراد در این گروه سنی، مانند افرادی که تجربه رابطه جنسی قبلی ندارند یا تعداد کمی شریک رابطه جنسی قبلی داشته اند، ممکن است خطر مواجهه قبلی با HPV بسیار کم باشد. اگر چنین افرادی در معرض خطر قرار گرفتن در معرض HPVدر آینده هستند (مثل شریک جنسی جدید در آینده) واکسیناسیون HPV پیشنهاد می شود.
- با وجود محدود بودن داده ها، برای کارکنان مراقبت های بهداشتی که ممکن است در معرض خطر مواجهه شغلی با HPV باشند حتی در صورت داشتن سن بالای 26 سال، واکسیناسیون HPV توصیه می شود.
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- مطالعات نشان داده اند که واکسیناسیون HPV در زنان بالای 25 سال ایمنی زا، موثر و ایمن است و در ایالات متحده، واکسن HPVتا سن 45 سالگی تایید شده است.
سابقه زگیل تناسلی، عفونت HPV و یا آزمایش غیر طبیعی پاپانیکولائو از موارد منع مصرف واکسیناسیون HPV نیست.
زمان بندی واکسیناسیون HPV بر اساس سن
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- در افرادی که قصد تزریق واکسن را پس از سن 15 سالگی دارند، واکسن HPV باید در سه دوز در زمان های 0، 2 و 6 ماهگی تزریق شود.
- حداقل فاصله بین دوز اول با دوز دوم ، چهار هفته ، فاصله ی بین دوز دوم و سوم 12 هفته و بین دوز اول و سوم پنج ماه است.
- اگر یک دوز در فواصل کوتاه‌تری از زمانهای بیان شده تزریق گردد، باید 1 دوز دیگر واکسن ، بر اساس حداقل فاصله دوز توصیه شده پس از تزریق آخرین دوز ، تکرار شود.
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- در افرادی که تزریق واکسن را قبل از 15 سالگی شروع نموده اند ، واکسن HPV باید به صورت دو دوز با فاصله حداقل 6 ماه و حداکثر 12 ماه تزریق شود.
- اگر دوز دوم کمتر از پنج ماه پس از اولین دوز تزریق شده باشد، دوز باید حداقل 12 هفته پس از تزریق دوز دوم و حداقل پنج ماه پس از نوبت اول تکرار شود.
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- در بیماران دارای نقص ایمنی باید سه دوز واکسن HPV در زمان های 0، 2 و 6 ماهگی بدون توجه به سن تزریق شود.
فراموشی دوز های واکسن اچ پی وی
اگر سری واکسیناسیون برای مدت طولانی قطع شود، می توان بدون شروع مجدد سری، آن را ادامه داد.
نکات تزریق واکسن HPV
- محتویات واکسن به میزان 0.5 میلی لیتر به صورت ویال های تک دوزی یا سرنگ های از پیش پر شده است. تزریق واکسن فقط به صورت عضلانی بوده و باید با زاویه 90درجه درون عضله دلتوئید (عضله سرشانه) و یا ناحیه قدامی جانبی بالای ران تزریق شود.
- قبل از استفاده خوب تکان داده شود.
- محتویات واکسن نباید با سایر واکسن ها رقیق یا مخلوط شود.
- واکسن HPV را می توان همزمان با سایر واکسن های مناسب سن در محل آناتومیکی متفاوت به طور ایمن تزریق کرد.
- 15 دقیقه بعد از تزریق واکسن روی صندلی بنشینید و کلینیک را ترک نکنید.
عوارض جانبی احتمالی واکسن HPV
شایع ترین عوارض جانبی واکسن، واکنش محل تزریق (درد، تورم و قرمزی )، سردرد و تب می باشد از موارد دیگر میتوان به گیجی، حالت تهوع، خارش و کبودی محل تزریق اشاره کرد.
موارد منع مصرف واکسن اچ پی وی
وجود حساسیت شامل واکنش های آلرژیک حاد به مخمر (یکی از اجزاء واکسن) و یا بعد از تزریق اولین دوز از این واکسن ها
جمعیت های خاص
1. زنان باردار یا شیرده :
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- واکسیناسیون HPV در دوران بارداری به دلیل اطلاعات محدود در مورد ایمنی آن توصیه نمی شود.
- ورود اجزاء واکسن در شیر انسان اثبات نشده است و زنان شیرده می توانند سری ایمن سازی را دریافت کنند؛ واکسن بر ایمنی شیردهی مادر به نوزاد تأثیری نمی گذارد.
2. افراد دارای سابقه بیماری مرتبط با HPV :
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- سابقه زگیل تناسلی، نتیجه تست HPV مثبت، یا سیتولوژی غیرطبیعی دهانه رحم، واژن، مهبل یا مقعد نشان دهنده عفونت HPV قبلی می باشد اما لزوماً با تایپ های HPV موجود در واکسن ها نیست. واکسیناسیون هنوز در این افراد در محدوده سنی ذکر شده، توصیه می شود.
3. بیماران دچار نقص ایمنی :
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- بیماران مبتلا به عفونت HIV، نئوپلاسم بدخیم، پیوند، بیماری های خودایمنی و افراد دریافت کننده داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی در دسته ی بیماران نقص سیستم ایمنی قرار می گیرند.. بیماران دچار نقص ایمنی، به ویژه دریافت کنندگان پیوند و بیماران آلوده به HIV با تعداد سلول های CD4 کمتر از 200 سلول در میکرولیتر، در معرض خطر بالایی برای بیماری های مرتبط با HPV هستند. واکسیناسیون HPV با برنامه سه دوز (در 0، 1 تا 2 و 6 ماهگی) برای همه این بیماران تا 26 سالگی توصیه می شود.
ایمنی واکسن گارداسیل
واکسن های پیشگیری کننده از HPV به روش مهندسی ژنتیک و به صورت ذرات ویروسی نوترکیب ساخته می شوند. این ذرات فاقد مواد ماده ژنتیکی بوده و قدرت ایجاد عفونت در فرد دریافت کننده واکسن را ندارند.
شرایط نگهداری گارداسیل
- همه ی واکسن های HPV باید در دمای یخچال (°C 2-8) و به دور از نور نگهداری شوند.
- محتویات واکسن نباید یخ بزند.
- واکسن باید در صورت خروج از یخچال در کمترین زمان ممکن تزریق گردد.
- واکسن های چهار و نه ظرفیتی برای مدت سه روز در دمای کمتر از°C 25 قابل نگهداری هستند.
روش های کنترل و درمان زگیل تناسلی ( اچ پی وی )
ویروس HPV در داخل سلول های ناحیه پوست پنهان شده و عفونت آن به صورت خود محدود شونده می باشد بدین صورت که فعالیت سیستم ایمنی تظاهرات بیماری را کنترل و محدود می سازد. با این توضیحات اگرچه درمان مناسب و قطعی برای این بیماری وجود ندارد با این وجود روش های متعدد برای کاهش تظاهرات و کنترل بیماری موجود است.
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- عوامل کرایولتیک ( لایه بردار پوست ) :
اولین خط پیشنهادی درمان جهت حذف تظاهرات پوستی ( زگیل ) ، عوامل کرایولتیک مانند سالیسلیک اسید و لاکتیک اسید می باشد.
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- کرم موضعی ایمیکوئیمود ( آلدارا ) :
ایمیکوئیمود یا آلدارا خط دوم پیشنهادی جهت درمان زگیل بوده این دارو مورد تایید جهت درمان زگیل تناسلی ، پوستی و مقعدی بوده که با القای موضعی تولید اینترفرون باعث جلوگیری از تکثیر و فعالیت ویروس در موضع می گردد.
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- رتینوئید های موضعی :
رتینوئید های موضعی که مشتقاتی از ویتامین آ بوده ( مانند کرم یا ژل ترتینوئین ) در درمان و کنترل تظاهرات ویروسی موثر بوده و می توانند از بروز زگیل جلوگیری کنند.
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- واکسن 4 ظرفیتی HPV ( گارداسیل ):
واکسن گارداسیل علاوه بر پیشگیری از بیماری با تقویت سیستم ایمنی در مقابل این بیماری می تواند باعث کاهش احتمال بروز مجدد و کنترل بیماری الاخصوص در موارد شدید و مزمن گردد.
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
[/su_list]همان طور که بیان شد تنها راه مهار و کنترل این ویروس تقویت سیستم ایمنی بوده که مکمل های دارویی و ترکیبات تقویت سیستم ایمنی مانند AHCC ( ای اچ سی سی ) ، پروپولیس و زینک از ترکیبات شناخته شده در تقویت سیستم ایمنی بوده و می توانند در بهبود و تنظیم سیستم ایمنی موثر باشند . در این ترکیبات مطالعات انجام شده بر روی AHCC که ماده ی فعال استخراج شده از میسیلیوم قارچ شیتاکه ( shiitake ) می باشد از سایرین مستحکم تر و امیدوار کننده تر بوده.
برخی از محصولات مکملی حاوی این ماده موثره عبارتند از : کپسول هگزایم ، قرص پاورفیت ، قرص ایمیون شیتاکه ، قرص پلاتینیوم AHCC و… . این محصولات و سایر محصولات مربوط به درمان زگیل تناسلی و تقویت سیستم ایمنی در سایت دارو247 قابل مشاهده و دسترس می باشد.
[su_list icon=”icon: edit” icon_color=”#f60800″]
- عمل جراحی :
اعمال جراحی ، کرایوتراپی با نیتروژن مایع ( فریز کردن ) یا جراحی با کمک لیزر هر کدام معایب و محاسنی داشته و هر سه می توانند تظاهرات بیماری را حذف و گسترش ویروس را تا مدتی محدود نمایند با این وجود این موارد توانایی حذف سیستمیک بیماری از بدن را به صورت کامل نداشته و احتمال بازگشت این تظاهرات با گذشت زمان همچنان وجود دارد.
در نهایت باید گفت درمان این بیماری دو بعد متفاوت داشته که بعد اول آن کنترل تظاهرات ( زگیل ها ) بوده که با روش های مختلفی قابل انجام است و بعد دوم آن درمان و حذف ویروس است که تنها به واسطه عملکرد سیستم ایمنی و تقویت آن به واسطه ی دارویی و اصلاح سبک زندگی ممکن است.
منابع
4. www.fda.gov
5. Petca A, Borislavschi A, Zvanca ME, Petca R-C, Sandru F, Dumitrascu MC. Non-sexual HPV transmission and role of vaccination for a better future (Review). Exp Ther Med. 2020;20(6):186.